सुर्खेत । अघिल्लो पुसमै सामसुम भइसक्नुपर्ने नेकपा एमाले सुर्खेतको राजनीति सेलाउने क्रममा छन् । चैत लागेदेखि तातिएको राजनीति मन्थर हुन अझै केही समय लाग्ने देखिन्छ । किनकि नेकपा एमालेको नवौँ जिल्ला अधिवेशनबाट निर्वाचित पदाधिकारीले बधाइ थापिरहेका छन। वीरेन्द्रनगरका चियाचौतारा र चौकचौकमा अहिले एमाले अधिवेशनकै चर्चापरिचर्चा छ । कसले जित्यो, कसले हार्यो ? किन हार्यो र कसरी जित्यो ? आदि इत्यादि विषय फूर्सदीला व्यक्तिहरुलाई गफको विषय भनेको छ । निर्वाचनमा गइसकेपछि हार, जित स्वाभाविक र विश्वव्यापी प्रक्रिया हो । जहाँ एउटा पक्षले जित्छ, अर्काेले हार्छ । जित्नेले सबै पाउँदैन, हार्नेले पनि सबै गुमाउँदैन् । जनताको बहुदलिय जनवादको अबलम्बन गरेको नेकपा एमाले पनि त्यसबाट विमुख छैन् । पार्टी भित्र आन्तरिक लोकतन्त्रलाई जिउँदो राख्नका लागि भए पनि नेतृत्वकर्ता कार्यकर्ताबाट अनुमोदन हुन आवश्यक प्रक्रिया हो । एमाले कार्यकर्ताले पूर्व आँकलन गरे अनुसार नै नवौं सुर्खेत जिल्ला अधिवेशनबाट नेतृत्व छानेका छन् । लोकतान्त्रिक विधि र प्रक्रियाको सम्मान गर्ने कार्यकर्ताहरुले जित्नेलाई बधाई र हार्नेलाई सहानुभूति दिएर पार्टीलाई अगाडि लैजानेछन्, जुन स्वभाविक तर अनिवार्य हो ।
अब एमालेको नवाै जिल्ला अधिवेशनबाट प्राप्त मन परिणामको चर्चा गरौँ । निर्वाचन कमिटीका अनुसार नेकपा एमाले सुर्खेतको अध्यक्षमा कुलमणि देवकोटा निर्वाचित भएका छन् । देवकोटाले प्रतिस्पर्धी अमृत विसीलाई २ सय १९ मतान्तरले पछि पार्दै विजयी भए । कुल खसेको ४ सय ९५ मतमध्ये देवकोटाले ३ सय ५१ मत पाउँदा विसीले १३२ मत ल्याए ।
त्यस्तै उपाध्यक्षमा ३ सय ४६ मत ल्याएर मोहनसिंह बडुवाल, सचिवमा २ सय ९१ मतसहित डम्बर तिवारी, खुला उप–सचिवमा ३ सय २४ मतसहित टिकाराम सोमै र महिलामा सह–सचिवमा ३ सय ३५ मत ल्याएर सुशील विश्वकर्माले विजयी भएका छन् । निर्वाचित अध्यक्षसहित सबै पदाधिकारीहरु एमाले स्थायी समिति सदस्य यामलाल कँडेल गुटका हुन् । यसपालि पनि कँडेल गुटले अर्का स्थायी समिति सदस्य गोरख बोगटी (जिल्लामा नवराज रावत समूह)लाई लिर्काे लगाइदिएको छ । आठौँ अधिवेशनबाट अध्यक्षमा निर्वाचित विसी यसपालि पराजित भए ।
सुरुवातिदेखि नै कँडलको विपक्षमा रहेका विसी नवौँ अधिवेशनमा कँडलकै समूहमा निर्वाचित भएका थिए । तर यसपालि कँडलले विसीलाई अध्यक्ष पदमा दोहोर्याउन नचाहेपछि विसी जुनियरसँग पराजित हुनु पर्यो । हुन त राजनीतिक अंकगणित होइन, विजगणितमा आधारित खेल हो । जहाँ जुनियर, सिनियरको कुनै लेखाजोखा हुँदैन् । तर हिजो तालाचाबी (२०७० सालको संविधान सभा निर्वाचनमा प्रतिनिधिसभाको निर्वाचिन एमालेका तत्कालीन विद्रोही उम्मेद्वार शिवप्रसाद उपाध्याय)लाई सघाएको आरोप खेपेका विसीलाई उनै कँडेलले आफ्नो समूहमा ल्याएर अध्यक्ष बनाए । आफै विरुद्धको उम्मेद्वार उठेका उम्मेद्वारलाई सघाएको आरोप लगाउने कँडेलले आठौँ अधिवेशनबाट पार्टीको नेतृत्व सम्पीए । तर यसपालि विसी कँडेलको रुचिमा परेनन् । बरु २०७४ र ०७९ मा वीरेन्द्रनगर नगरपालिका तथा प्रदेशसभाको लागि टिकट माग गर्दा झुप्रा (तत्कालिन झुप्रा बृहत खानेपानी तथा सरसफाई उपभोक्ता समिति) हालको सुर्खेत उपत्यकका खानेपानी आयोजना) चलाउन नसक्ने भन्नेर आरोप लगाउने देवकोटालाई सर्वाधिक मतसहित जिल्लाको नेतृत्व गर्ने अवसर दिलाए । यहाँ आवश्यक नहुँदा नहुँदै पनि तालाजापी र झुर्पा प्रसंगको कोट्याउनुको कारणको पहिलो कारण, कँडेल समूहले अवसरबाट बन्चित गर्न जस्तोसुकै आरोप लगाए पनि चाहना हुँदा सहजै अवसर दिनसक्छ भनेर प्रमाणित गरेको पुट्याईँ गर्नु हो । त्यस्तै दोस्रो कारण सुर्खेतको एमाले राजनीतिमा कँडेलकै वरिपरि अर्थात छत्रछहारीमा निर्भर छ सावित गर्नु हो ।
तत्कालीन सविधानसभा सदस्य ऋणिप्रसाद शर्माको हत्यापछि एमालेभित्र कँडेल समूहकै वर्सच्चो छ । शर्माको हत्यापछि केही समय रावत समूहले डिष्टप गरेको बाहेक कँडेल समूहको राज छ । पछिल्लो एक दशक त पार्टीभित्र कँडेलले जे चाह्यो, त्यही चल्छ । यद्यपी सार्वजनिक सभा समारोहमा पनि कँडेलले आफू गुट निर्माण गर्ने पक्षमा नरहेको अभिव्यक्ती दिन छोडेका छैनन् । नवौँ अधिवशेन उद्घाटन समारोहमा समेत कँडेल आफ्नो नाम उच्चारण गरेर पार्टीका कुनै पनि सदस्य तथा प्रतिनिधिहरुलाई गुटको राजनीति नगर्ने निर्देशन दिन भ्याए । तर, आफू सर्वसम्मत नेतृत्व छनौट गर्ने पक्षमा रहेको उद्घोष गरेका कँडेलले विपक्ष समूहलाई मिलाइर लैजाने आँट गरेनन् । कँडेल समूहका केही उम्मेद्वारले त निर्वाचनबाट अर्काे पक्षलाई धुलोपिठो बनाइ दिनेसम्मको अभिव्यक्त दिन भ्याए । निर्वाचनमा जे भए पनि नवौँ अधिवेशनबाट एमाले सुर्खेतमा कँडेल समूह झन शक्तिशाली प्रमाणित भएको छ । आठौँ अधिवशेनमा कँडेलकै समूहबाट निर्वाचित निर्वतमान अध्यक्ष विसी यसपालि पूरानै खेमाबाट निर्वाचन लड्दा जित हाँसिल गर्न सकेनन् । नेतृत्व हात पार्न रावत समूहले अठौँ अधिवेशनमा अध्यक्षमा विसीका प्रतिस्पर्धी डण्डिप्रसाद शर्मालाई मिलाएर निर्वाचनमा होमिए । समूहबाट जित हात पार्न अघिल्लो पटक अध्यक्षमा भिडेका शर्मा यसपालि सचिवमै लड्न सहमत भए । यसअघिसम्म एमाले सुर्खेतको राजनीतिमा रावत–कँडेल समूहको मात्र प्रतिस्पर्धा हुने भएपनि यसपालि रावत समूहलाई सुर्खेत जिल्ला इन्चार्ज बोगटीको साथ थियो । अन्ततः रावत समूहले कँडेल समूहलाई हराउन भरपूर प्रयास गर्दा पनि असफल भयो । फेरि पनि कँडेल सक्रिय राजनीतिमा हुँदासम्म एमाले सुर्खेतको राजनीति पनि उनकै परिपरि हुन्छ भन्ने पुनः पुष्टि भयो ।
एसमेन कार्यकर्ता
समावेशी, सहअस्तित्व र समानुपातिक प्रतिनिधित्वको कुरा गरेर नथाक्ने पार्टी र तिनका कार्यकर्ताहरु हुन् एमाले । माओवादीले दश वर्षे सशस्त्र विद्रोहका कारण सबै क्षेत्र, वर्ग र जातजातिहरु राज्यका हरेक निकायमा प्रतिनिधित्व सहितको परिवर्तन सम्भव भएको हो भन्न छोड्थ्यो भने एमालेहरु त्यसको हिमायति हामी नै हो भन्न पछि पर्थेनन् । भलै नेकपा विघटनपछि एमालेमै विलयी भएका तत्कालीन माओवादीहरुले समानुपाति सहभागिताको रटान छोडेका छैनन् । सबै निकायमा भुगोल, क्षेत्र, बर्ग, जातजाति र लिंगको समानुपातिक प्रतिनिधित्वलाई स्थापित गर्न एमालेको पनि निर्णायक भूमिका छ । देशको प्रमुख पार्टी भएका हिसावले पनि मुलुकको परिवर्तनहरुलाई स्थापित गर्नु गराउन भूमिका रहन्छ नै । तर सुर्खेतको नवौँ अधिवेशनमा भने एमालेका एसमेन कार्यकर्ताहरुले समानुपातिक प्रतिनिधित्वलाई तिलाञ्जली दिए ।
प्रष्टसँग भन्दा एमालेको जिल्ला कमिटी भौगोलिक हिसावले समावेश भएन् । जिल्ला कमिटीको कार्यकारी पदमा अध्यक्ष र सचिव वीरेन्द्रनगरले नै कब्जा गर्यो । सचिव र अध्यक्षमध्ये एउटा पद सुर्खेतको पश्चिम वा पूर्वी क्षेत्रबाट प्रतिनिधित्व हुनुपर्छ भन्ने विवेक एमालेका कार्यकर्ताहरुमा पुगेन् । आठौँ अधिवेशनमा अध्यक्ष वीरेन्द्रनगर र सचिव पद पूर्वी सुर्खेतले पाएको थियो । निर्णाक पदमा रहेका कार्यकर्ताहरुले नवौँ अधिवेशनलाई पनि भौगोलिक रुपमा समावेश बनाउनुपर्छ भन्ने आँट गरेनन् । समावेशिताको आवश्यकता महसुस गर्दागर्दै पनि एसमेन कार्यकर्ताहरुले गुटको निधो शिरोधर गरे । परिणामतः एमाले जिल्ला कमिटीको निर्णायक पद वीरेन्द्रनगरकै पोल्टामा प¥यो । अर्काे अर्थमा कँडेलको किचेन क्याबिनेटले नै जिल्ला कमिटीको निर्णाक पद ओगट्यो ।
प्रकाशित मिति: १२ चैत्र २०८०, सोमबार १३:५३