सुर्खेत । बाहिरबाट झट्ट हेर्दा गाईबस्तु बाँध्ने गोठजस्ताे देखिने र प्वाल परेका त्रिपालभित्र बाढीपिडीत बिमला दमाई आफ्नो बच्चालाई खाना खुवाउँदै हुनुहुन्थ्यो । चारैतिर प्वालै प्वाल परेकाे त्रिपालभित्रबाट बाहिर निस्कदै बिमलाले भन्नुभयो ‘बर्खा लागेबाट रातभरी जाग्राम बस्छौ, कति बेला हुरीले उडाउने हो कि बर्खे भेलले बगाउने हो भनि रातभरी सुत्दैनौ ।’
आखाँको डिलभरी आँशु बनाएर बच्चालाई काखमा राख्नुभएकी बिमलालाई एकातिर घरबारी नभएको चिन्ता त अर्कोतिर के खाउँ के लाउँ भन्ने चिन्ता ।
०७१ सालमा आएको बाढीले घरखेत बगाएकी बिमलालाई बर्खा लागेसँगै कसरी रातदिन कटाउने भन्ने चिन्ताले पिरोल्न थालेको छ । किनकी यो बर्खे झरी छेक्न सक्ने त्रिपाल उहाँसँगै छैन । ‘चार वर्ष पुरानो त्रिपाल ठाउँठाउँमा च्यातिएका छन, अब त टालो हाल्ने ठाउँसमेत छैन ।’ उहाँले विगत सम्झदै भन्नुभयो ‘पोहोर साल त्रिपाल चुहिएर सिरानीमै पानीको खाल लाग्थ्यो, यसपाली भेलनै बग्ने भो ।’
उता भेरीगंगा–९ मसिनास्थित बाढी पिडितको अस्थायी शिविरमा बस्दै आउनुभएकी नौसरा सुनारको पीडा पनि उस्तै छ । ‘च्यातिएका त्रिपालले असारे झरी छेक्दैन, यो बर्खा काट्न मुश्किल हुने भो ।’ यसपालि त घर निर्माणका लागि पैसा पाइन्छ भन्ने आश गरेकी सुनारले भनिन् ‘सरकारले घर जग्गा त के त्रिपालसम्म दिएन ।’ तर सोही शिविरमा बस्दै आउनु भएका सिताराम सुनारलाई भने त्रिपालको चिन्ता भन्दा पनि सरकारको आश्वासन दिने प्रवृतिदेखि दिक्क लागेको छ । ‘सरकारले राहत दिन्छु भनेको ५ वर्ष भयो ।’ सितारामले आक्रोश पोख्नुभयो ‘प्रदेशका मन्त्रीदेखि राष्ट्रपतिसम्मले घर बनाइदिन्छौँ भन्थे तर त्रिपाल पनि फेरिदिएनन् ।’
त्यस्तै गिरिघाटका सूर्यबहादुर विष्टलाई पनि यो बर्खा कसरी काट्ने भन्ने चिन्ताले सताएको छ । ‘अब त छिनछिनमा पानी पर्छ ।’ च्यातिएका त्रिपाल देखाउँदै विष्टले भन्नुभयो, ‘मजदुरी गरेको पैसाले पेट पाल्नै मुश्किल पर्छ, त्रिपाल फेर्न सकिएन ।’ घर बनाउन नसक्ने भएकाले सरकार कै आश मानेर बस्नुभएका विष्टले भन्नुभयो, ‘च्यातिएको त्रिपाल कसरी रात काट्छन् भन्ने सरकारले बुझेन ।’
उसो त बाढी पिडितको पुनस्र्थापनका लागि सरकारसँग बजेट नभएको भने होइन । तर बिमला, नौसरा र सूर्यजस्ता सर्वाेस्व गुमाएका बाढी पिडितको लागि सरकारले कुनै काम गर्न सकेको छैन ।
गत चैत्र २६ गतेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले सुर्खेतका बाढीपीडितलाई पुनस्र्थापनका लागि प्रतिपरिवार ३ लाखका दरले ३१ करोड ३५ लाख रकम छुट्याएको छ। बजेट कार्यान्वयन हुन नसक्ने भएपछि योजनाबिनै सरकारले आवास निर्माणका लागि बाढीपिडितका नाममा छुट्याइएको थियो ।
जसले गर्दा घर र जग्गा गुमाएका बाढी पिडितहरुको यो बर्खा पनि च्यातिएको त्रिपालमै बित्ने निश्चित भएको छ । जग्गा भएका पीडितहरुलाई भने सरकारले आवास निर्माणका लागि पहिलो किस्ताको रकम उपलब्ध गराउन थालेको छ ।
आन्तरिक मामिला तथा कानून मन्त्रालयका निमित्त सचिव विनोद कुमार गौतमका अनुसार ५ सय १४ परिवार पहिलो किस्ता रकम सम्बन्धित स्थानीय तहमार्फत् बाढी पिडितलाई उपलब्ध गराउने भएको हो ।
तर रकम पठाएका मध्ये दुई सय ६३ जनाले मात्रै पहिलो किस्ता बापत १ लाख ५० हजार बुझेका छन् । उहाँका अनुसार वीरेन्द्रनगरका एक सय ८३, पञ्चपुरीका ७, बराहतालका २९, लेकवेशीका १२ र गुर्भाकोटका ३२ परिवारले पहिलो किस्ता बापतको रकम बुझेका छन् ।
एकै पटक रकम दिँदा दुरुपयोग हुने भन्दै कामको प्रगतिका आधारमा किस्तामा रकम दिने मन्त्रालयले जनाएको छ । पहिलो किस्ता बुझेर पनि आवास निर्माण नगर्नेलाई भने सरकारले दोस्रो र तेस्रो किस्ता उपलब्ध गराउने छैन।
रकम बुझेकाहरुले घरको जगसहित झ्याल–ढोका तयार गरेपछि दोस्रो किस्तावापतको एक लाख र घर निर्माण सम्पन्न गरेपछि तेस्रो किस्ताबापतको ५० हजार पाउने छन् । २०७१ साउन २९ र ३० गते आएको बाढीपहिरोबाट विस्थापितहरुको पुनर्वासका लागि आन्तरिक मामिला तथा योजना मन्त्री नरेश भण्डारीको संयोकतत्वमा ‘बाढीपहिरो समस्या समाधान उच्चस्तरीय समिति’ गठन गरेर प्रक्रिया अगाडि बढाएको थियो ।
समितिले लामो अध्ययनपछि एक हजार ४५ घर परिवार पूर्णरुपमा विस्थापित भएको ठहर गरेको थियो । मन्त्रालयका विपत् व्यवस्थापन महाशाखाका नायब सुब्बा खड्क विकका अनुसार विस्थापितमध्ये पाँच सय १४ जनाले घर निर्माण, दुई सय ९२ जनाले जग्गा र घर निर्माण तथा दुई सय ३९ जनाले पुर्नवास रोजेका छन् ।
विगत ५ वर्षदेखि वीरेन्द्रनगर नगरपालिकामा तीन सय २२, पञ्चपुरीमा २१४, बराहताल गाउँपालिकामा २५९, चौकनेमा ६, भेरीगंगामा १९८, गुर्भाकोटमा ३४ र लेकवेशीमा १२ परिवार विभिन्न अस्थायी शिविरहरुमा बसिरहेका छन्।
बाढीले १५ जनाले ज्यान समेत लिएको थियो ।
प्रकाशित मिति: १२ श्रावण २०७६, आईतवार १७:०६