काठमाडौ ७ भदौ । साउन अन्तिम साता भएको भीषण वर्षासँगै आएको बाढी तथा पहिरोले देशभरका २७ राजमार्ग र २१ वटा पुलमा गम्भीर क्षति पुगेको छ । क्षति भएको संरचना पुरानै अवस्थामा पुर्याउन ३ अर्ब ९५ करोड रुपैयाँ आवश्यक पर्ने प्रारम्भिक अध्ययनले देखाएको सडक विभागको भनाइ छ ।
नेपालमा साना प्रकोपका लागि पूर्वतयारी हुने भए पनि ठूलो परिमाणको क्षति पुर्याउने प्रकोपलाई न्यूनीकरण गर्न सरकारी योजना न्यून भएकाले यति ठूलो क्षति हुने गरेको सडक विभाग, योजना तथा डिजाइन महाशाखा प्रमुख दयाकान्त झाको भनाइ छ । ‘हाम्रो प्रयास जारी छ, तर पर्याप्त छैन,’ उनले भने ।
प्रतिकिलोमिटर सडक ३ देखि ५ करोड लागत
सडक इन्जिनियरहरूका अनुसार सडक मर्मत गर्नभन्दा नयाँ सडक निर्माण गर्नु सहज हुन्छ । सडक मर्मत गर्न देशभर जम्मा पाँचवटा मात्र निर्माण कम्पनी छन् । त्यसमा पनि पुल निर्माण गर्न कोही पनि चाहँदैन । किनकि यो जोखिमयुक्त हुन्छ । सडक विभागका अनुगमन तथा मूल्यांकन शाखा प्रमुख रमेशकुमार सिंहका अनुसार नेपालमा ठाउँविशेष सडक निर्माण लागत फरकफरक छ । तर, न्यूनतम तीन करोड रुपैयाँदेखि अधिकतम पाँच करोड रुपैयाँ लागतमा एक किलोमिटर सडक निर्माण हुन्छ । ‘हिमाली र पहाडी क्षेत्रमा केही बढी पर्छ भने तराईमा कम पर्छ,’ उनले भने । यो माटे सडक कालोपत्रे गर्दासम्मको प्रतिकिलोमिटर लागत हो ।
एक मिटर पुललाई २५ लाखसम्म
पुल निर्माण कुन ठाउँमा निर्माण गर्ने, कुन डिजाइनमा निर्माण गर्नेलगायतका विषयमा यसको निर्माण लागत निर्धारण हुने गरेको छ । तर, सडक विभागका अनुसार १ मिटर पुल निर्माण गर्न औसतमा न्यूनतम १५ लाखदेखि अधिकतम २५ लाख रुपैयाँ आवश्यक पर्छ ।
पूर्ण रूपमा नयाँ बनाउनुपर्ने चार पुल
१. रुसले बनाइदिएको पुल क्षतिग्रस्त
पूर्वपश्चिम राजमार्गको सप्तरीमा पर्ने यस पुलको दायाँ पहुँच स्ल्याब र पाइप कल्भर्टमा क्षति पुगेको छ । अहिले एकतर्फी गाडी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल, माटो भर्ने र ग्राभेलको काम सुरु गरिएको छ । यो रसियाले नेपाललाई बनाइदिएको पुल हो । यसको आयु सम्पन्न भइसकेको र नयाँ निर्माणका लागि सडक विभागले तयारी गरिरहेको सडक विभागका अनुगमन तथा मूल्यांकन शाखा प्रमुख रमेशकुमार सिंहले बताए । सामान्यतया एउटा सडक पुलको आयु न्यूनतम ४० वर्षदेखि अधिकतम ५० वर्ष हुन्छ ।
२. धनुषा–महोत्तरी सीमा पुलमा क्षति
धनुषा र महोत्तरीको सिमानामा रहेको यस पुलमा क्षति भएपछि एकपटकमा एउटा गाडी मात्र पार गर्न दिइएको छ । पुलको एउटा खम्बा क्षतिग्रस्त भएको छ । यो पुल पनि मर्मत हुन नसक्ने र नयाँ निर्माण गर्नुपर्ने गरी क्षति भएको पुल हो । रसियाले नै निर्माण गरिदिएको यो पुल पनि आयु सकिएको पुल हो ।
३. पुलको आधारस्तम्भ नै भत्कियो
पूर्वपश्चिम राजमार्ग र बर्दियाको सदरमुकाम गुलरिया जोड्ने यो पुलको आधारस्तम्भ (फाउन्डेसन) नै भत्किएको छ । अहिले यो सडक भएर सवारी सञ्चालन भएका छैनन् । यो पुल निर्माणाधीन अवस्थामै रहेको थियो । यो पुल के कारणले भत्कियो भन्ने विषयमा अध्ययन गरेर मात्र थप बताउन सकिने सडक विभागको भनाइ छ ।
४. माडी चितई खोला पुल
डिभिजन सडक कार्यालय भरतपुरअन्तर्गत रहेको यो पुल भाँचिएको छ । चितवनको बरुवा बजारमा ३ स्पानको पुल भाँचिएर सडक अवरुद्ध रहेको छ । यो पुलबारे पनि थप अध्ययन गरेर मात्र बताउन सकिने विभागले जानकारी दिएको छ ।
बाढीले जीवन भयावह छ, यातायात पनि अवरोध छ
वीरबहादुर बलायर
मन्त्री, भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात
बाढी र पहिरो प्रभावित तराई क्षेत्रको स्थलगत अवलोकन गरेर चार दिनपछि हिजो मात्र फर्किएँ । त्यहाँको जीवन भयावह छ । यातायातमा अवरोध छ । विशेषगरी प्रदेश नम्बर २ का जिल्लामा धेरै समस्या छ । त्यही क्षेत्रमा चाँडै नै चुनाव पनि हुँदै छ । अहिले नवनिर्माणका लागि चार अर्ब रुपैयाँ उपलब्ध गराए पनि स्थानीय तहबाट पूर्वाधार बन्ने देखिँदैन । त्यसकारण सरकारले केन्द्रबाटै साथ सहयोग गरेर दीर्घकालीन रूपमा निर्माण गर्नुपर्ने देखिन्छ । मैले राखेको प्रस्तावअनुसार विषय अघि बढ्यो भने ८ देखि १० दिनभित्र नै सडकमा सवारी आवागमनलाई सूचारु बनाउने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्छु ।
काँकडभिट्टा–बुटवलका पुल चार लेनका बनाउँछौँ
अर्जुनजंग थापा
पुल महाशाखा प्रमुख, सडक विभाग
बाढीपहिरोले पुललाई भन्दा पनि पुलको पहुँच भएका सडकलाई अधिक क्षति पुर्याएको छ । अहिले क्षति पुगेका पुलको मर्मत यही वर्षको हिउँदमा गरिसक्नेछौँ । अरनिको राजमार्गअन्तर्गत पर्ने सिन्धुपाल्चोकस्थित लार्चाको पुलमा मात्र ४ करोड रुपैयाँको क्षति पुगेको छ । पूर्वपश्चिम राजमार्गअन्तर्गतका दुधौरा, धन्सार र रातु पुलबाट हुने यातायात सञ्चालन डाइभर्ट गरेर भए पनि सञ्चालन गर्नेछौँ । बुटवलदेखि काँकडभित्तासम्मका पुल ४ लेनको बनाउने तयारीमा छौँ । झन्डै ५० वटा पुलको मर्मत पनि गर्दै छौँ ।
बाढीपहिरोले क्षतिग्रस्त राजमार्ग र पुल
अघिल्लो हप्ता परेको पानी र त्यसबाट आएको बाढी तथा पहिरोबाट देशभरका दर्जनौँ पुल क्षतिग्रस्त बनेका छन् । विभिन्न राजमार्गका सडकखण्डमा पहिरो गएपछि सवारीसाधन चलेका छैनन् । पुल पुनर्निर्माण तथा सडक मर्मतका लागि अर्बौँ खर्च लाग्ने प्रारम्भिक अध्ययनबाट देखिएको छ । सडक र पुल भत्किएसँगै विभिन्न जिल्लाको सम्बन्ध असहज बनेको छ। देशभरका विभिन्न पुल र सडकको क्षति तथा वर्तमान स्थिति :
पूर्वाञ्चल
पुलको अवस्था
कन्काई खोला पुल कन्काई झापामा रहेको पुल हो । पुलमुनि दायाँ किनाराको पर्खालमा क्षति पुगेको छ । तर, अहिले यस पुलबाट यातायात सञ्चालन भइरहेको छ ।
गछिया खोला पुल
पूर्व–पश्चिम राजमार्गअन्तर्गत गछिया मोरङमा रहेको यस पुलको किनाराको ५ सय मिटर पर्खालमा क्षति पुगेको छ । यस पुलमा पनि यातायात सञ्चालन भइरहेको छ भने किनारामा पर्खाल मर्मत सुरु भएको छ ।
बुढीखोला पुल
मोरङमा रहेको यस पुलभन्दा माथिल्लो भागको दायाँ किनारा कटान गरेको छ । त्यस्तै, तल्लो भागको बायाँ किनारा कटान गरेको छ । एकतर्फ गाडी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन वाल र ग्राभेलको काम सुरु गरिएको छ ।
बिधना खोला पुल
कुशाहा सप्तरीमा पर्ने यस पुलको बायाँतर्फको पहुँच स्ल्याबमा क्षति पुगेको छ । अहिले एकतर्फी गाडी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन वाल र पुर्ने तथा ग्राभेलको काम सुरु गरिएको छ ।
कठौना खोला पुल
पूर्व–पश्चिम राजमार्गको कठौना सप्तरीमा पर्ने यो बायाँ र दायाँ ‘एबुटमेन्ट’ र पर्खालमा क्षति तथा पुलको पहुँचमार्गको केही अंश बगाएको छ । अहिले एकतर्फी गाडी सञ्चालन भइरहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल, माटो भर्ने र ग्राभेलको काम सुरु गरिएको छ ।
खडक खोला पुल
पूर्व–पश्चिम राजमार्गको कल्याणपुर सप्तरीमा पर्ने यस पुलको बायाँतर्फको टेवा पर्खालमा क्षति पुगेको छ । अहिले एकतर्फी गाडी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल, माटो भर्ने र ग्राभेलको काम सुरु गरिएको छ ।
दुधौरा खोला पुल
सप्तरीमा रहेको यस पुलको दायाँ पहुँच स्ल्याब र पाइप कल्भर्टमा क्षति पुगेको छ । अहिले एकतर्फी गाडी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल, माटो भर्ने र ग्राभेलको काम सुरु गरिएको छ ।
सडकको अवस्था
मेची राजमार्ग
सडकको विभिन्न खण्डमा पहिरो गएको छ । पहिरो पन्छ्याएर यातायात सञ्चालनमा आइसकेको छ । स्थायी संरचना भने बनाउन सुरु गरिएको छैन।
सुरुंगा–दुर्गापुर सडक
झापामा रहेको यस सडकको दुई सय ५० मिटर सडकछेउ भत्किएको छ । अहिले एकतर्फी सवारी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन वाल लगाउने, खाल्डा पुर्ने र ग्राभेल गर्ने काम सुरु भएको छ ।
भन्टाबारी खण्ड
सुनसरीमा पर्ने यस खण्डको छुट्टिने स्थान (डाइभर्सन) मा क्षति भएको छ । एकतर्फी गाडी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन वाल लगाउने, खाल्डा पुर्ने र ग्राभेल गर्ने काम सुरु भएको छ ।
लौकही सडक
२ किलोमिटर सडकको दक्षिणी किनारा भत्किएको छ । यस खण्डमा एकतर्फ सवारी सञ्चालन गरिएको छ । क्षति भएको स्थानमा डाइभर्सन बनाउन ग्याबिन वाल लगाउने, खाल्डा पुर्ने र ग्राभेल गर्ने काम गरिँदै छ ।
इटहरी खण्ड
सुनसरीमा पर्ने यस सडकखण्डको दक्षिणी कल्भर्ट बक्स र ३० मिटर किनारा बगाएको छ । एकतर्फी सवारी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन वाल लगाउने, खाल्डा पुर्ने र ग्राभेल गर्ने काम सुरु भएको छ ।
कोसी राजमार्ग
यो राजमार्गको धरान–सुनसरी खण्डमा ३० मिटर सडक पूर्ण रूपले बगाएको छ । यातायात निकै असहज बनेको छ ।
उर्लाबारी–रंगेली सडक
मोरङमा पर्ने यस सडकखण्डमा दुईवटा कल्भर्ट र सडकछेउ भत्किएको छ । गाडी सञ्चालनमा रहेको र क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन वाल लगाउने, खाल्डा पुर्ने र ग्राभेल गर्ने काम सुरु भएको छ ।
मिचैया खण्ड
सिरहामा पर्ने यस खण्डमा १५ दशमलव २० मिटर सडक किनारा भत्किएको छ । यातायात आवागमनमा निकै सास्ती परेको छ ।
मध्यमाञ्चल
माडी चितई खोला पुल
डिभिजन सडक कार्यालय भरतपुरअन्तर्गत रहेको यो पुल भाँचिएको छ । चितवनको बरुवा बजारमा ३ स्पानको पुल भाँचिएर सडक अवरुद्ध रहेको छ ।
धन्सार पुल
बारामा रहेको यो पुल र सडक जोड्ने पहुँच क्षतिग्रस्त छ । अहिले एकतर्फी गाडी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल लगाउने, प्वाललाई माटोले भर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
दुधौरा पुल
बारामै रहेको दुधौरा पुलमा पनि क्षति पुगेको छ । यो पुलको खम्बा क्षतिग्रस्त छ । अहिले सवारी यात्रु ओरालेर मात्र सञ्चालन गर्न दिइएको छ ।
पुल नं ३
यो पुलको पथलैया–हेटौँडाको पहुँच कटान गरिएको छ । एकतर्फी गाडी सञ्चालनमा रहेको यहाँ क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल लगाउने, प्वाललाई माटोले भर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
राप्ती पुल
मकवानपुरमा रहेको यो पुलको पहुँच कटान गरेको छ । अहिले एकतर्फी गाडी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल लगाउने, प्वाललाई माटोले भर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
जंगाहा पुल
जनकपुर डिभिजनअन्तर्गत रहेको यो पुल डाइभर्सन पुन मर्मत गरेर एकतर्फी सञ्चालनमा आएको छ । मेसिन, क्रेन, ट्रिपरबाट काम भइरहेको छ । गाडी जाममा परिरहेको पुलको पहु“च सडक मर्मत गर्न एक हप्ता लाग्ने जानकारी दिइएको छ ।
रातो खोला पुल
यो पुलबाट एकपटकमा एउटा गाडी मात्र पार गर्न दिइएको छ । पुलको एउटा खम्बा क्षतिग्रस्त भएको छ ।
बडहरी पुल
यो पुलमा पनि क्षति भएको छ । यद्यपि, गाडी सञ्चालन गर्न दिइएको छ । क्षति भएको ठाउँमा ग्याबिन पर्खाल लगाउने, प्वाललाई माटोले भर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
अरनिको राजमार्ग
यो राजमार्गअन्तर्गत सिन्धुपाल्चोकको बाह्रबिसेनजिक सय मिटर भासिएको छ । काठे भन्ने ठाउँमा सडक क्षतिग्रस्त छ । अन्य पाँच स्थानमा सडक कटान भए पनि यार्चासम्म सडक सञ्चालनमा रहेको छ । भासिएको ठाउँमा पुल हाल्ने तयारी भइरहेको छ ।
हुलाकी भण्डारा ठोरी सडक
हुलाकी भण्डारा सडकखण्डको राप्ती पुलनजिक १९ दशमलव ७५ किमिमा सडक कटान भई यातायात अवरुद्ध रहेको छ ।
पृथ्वी राजमार्ग
नागढुंगा–मुग्लिङ सडक पहिरोले अवरोध गरेको थियो । अहिले राजमार्ग सञ्चालनमा रहे पनि पूर्ण रूपमा सहज भने भएको छैन ।
आँपटारी–देवघाट सडक
आँपटारी–देवघाट सडकको देवघाट कल्भर्ट बगाएकाले सडक अवरुद्ध रहेको छ ।
चेपाङ मार्ग
डिभिजन सडक कार्यालय भरतपुरअन्तर्गत रहेको यो मार्गको भण्डारा ढुंगेमा पहुँच सडक नै बगाएको छ ।
हेटौँडा–लोथर सडक
यो सडकखण्डमा पहिरोले अवरोध भए पनि अहिले सञ्चालनमा आइसकेको छ ।
चन्द्रनिगाहपुर खण्ड
अमवा खोलामा पहुँच सडक कटान भएकाले एकतर्फी गाडी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन वाल, खाल्डो पुर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
चन्द्रनिगाहपुर–गौर सडक
चन्द्रनिगाहपुर–गौर सडकमा ४० मिटर कटान भएको छ । यसले सडक अवरुद्ध बनाएको जानकारी प्राप्त भएको छ । मर्मत कार्य जारी रहेको छ ।
ढल्केबर– जनकपुर सडक
यस सडकको लक्ष्मीनियामा पानीले सडकको पुलमा क्षति पु¥याएको छ । साथै पहुँच सडक कटान गरेको छ ।
मुलेजिया–धनुषाधाम सडक
मुलेजिया–धनुषाधाम सडक एकतर्फी मात्र सञ्चालनमा रहेको छ ।
धनुषाधाम–धारापानी सडक
किसाननगरमा सडक कटान गरेको छ । साथै पाइप बगाएको छ ।
दक्षिणकाली –सिस्नेरी खण्ड
यस खण्डमा ठूलो ढुंगा खसेकोले ब्रेकर लगाई पन्छ्याउने काम भएको छ ।
मध्यपश्चिमाञ्चल
लोहरेखोला पुल
सुर्खेत डिभिजनले हेर्ने यो पुलको सतह भत्किएको छ । अहिले एकतर्फी सवारी सञ्चालनमा रहेको र क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल लगाउने, प्वाललाई माटोले भर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
गावर पुल
डिभिजन सडक कार्यालय नेपालगन्जअन्तर्गतको यो पुलको पहुँच सडक र स्ल्याब भत्किएको छ । एकतर्फी सवारी सञ्चालनमा रहेको र क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल लगाउने, प्वाललाई माटोले भर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
गंदाली पुल
डिभिजन सडक कार्यालय नेपालगन्जअन्तर्गतकै यो पुलको पहुँच सडक र स्ल्याब भत्किएको छ । डुबानले यसमा कुनै काम हुन सकेको छैन ।
शमशेरगन्ज पुल
यो पुलको पहुँच सडक र स्ल्याब भत्किएको छ । एकतर्फी सवारी सञ्चालनमा रहेको र क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल लगाउने, प्वाललाई माटोले भर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
अघैया खोला पुल
यो पुलको पहुँच सडक र स्ल्याब भत्किएको छ । एकतर्फी सवारी सञ्चालनमा रहेको र क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन पर्खाल लगाउने, प्वाललाई माटोले भर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
जब्दिघाट पुल
पूर्व–पश्चिम राजमार्ग र बर्दियाको सदरमुकाम गुलरिया जोड्ने यो पुलको आधारस्तम्भ (फाउन्डेसन) नै भत्किएको छ । अहिले यो सडक भएर सवारी सञ्चालन भएका छैनन् ।
पश्चिम, मध्यपश्चिम र सुदूरपश्चिमाञ्चल सडकको अवस्था
पूर्व–पश्चिम राजमार्गको दाउन्ने खण्ड
नवलपरासीस्थित यस सडकमा ४० मिटर सडक बगाएको छ । भित्तातिर सडक खनेर यातायात सञ्चालनमा ल्याइएको छ ।
सिद्धार्थ राजमार्ग
६० मिटर सडक खसेको र सिद्धबाबामा पहिरो गएको छ । यसका कारण एकतर्फी मात्र सवारी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा ग्याबिन वाल, खाल्डो पुर्ने र ग्राभेल लगाउने काम भइरहेको छ ।
गोरुसिंगे खण्ड
पूर्व–पश्चिम राजमार्गअन्तर्गत अर्घाखाँचीस्थित यस सडकको पाइप कल्भर्ट बगाएको छ । अहिले एकातर्फी मात्र गाडी सञ्चालनमा रहेका छन् । क्षति भएको स्थानमा डाइभर्सन बनाउन ग्याबिन वाल निर्माण गर्ने र ग्राभेल गर्ने काम भइरहेको छ ।
तुलसीपुर–घोरही सडक
दाङस्थित यस सडकमा कल्भर्ट बगेको छ । एकतर्फी सवारी सञ्चालनमा रहेको छ । क्षति भएको स्थानमा डाइभर्सन बनाउन ग्याबिन वाल निर्माण गर्ने र ग्राभेल गर्ने काम भइरहेको छ ।
महाकाली राजमार्ग
यस राजमार्गमा विभिन्न क्षेत्रमा भारी पहिरो गइरहेको छ । पहिरो पन्छ्याएर यातायात सञ्चालनमा ल्याउन प्रयास भइरहे पनि पहिरोको कारण अवरुद्ध हुने क्रम जारी रहेको सडक विभागले जानकारी दिएको छ ।
प्रकाशित मिति: ७ भाद्र २०७४, बुधबार ०७:५८