मती माओवादीका सम्पर्क सूत्रलाई लिएर देउवा निवास पञ्चदेवल, थापाथली पुग्दा त्यहाँको परिवेश सुनसान थियो । पूर्वप्रधानमन्त्रीको निवासमा सुरक्षा दिन बसेका सुरक्षाकर्मीबाहेक त्यो घरमा देउवाबाहेक अरु कोही थिए भने त्यसको कुनै सुइँकोसम्म भएन । सुरक्षाकर्मीहरु सायद हामी आउने कुरामा पहिले नै अवगत थिए कुनै रुपमा, कसैले धेरै सोधखोज गरेन । हामी बैठक कक्षमा छिर्यौं र देउवासँग अभिवादन आदानप्रदान भयो । ठूलो बैठकमा ‘तीनजनाको समूह’ हराउने खतरा थियो । त्यसैले भर्याङ उक्लने नेरको सानो कोठामा देउवाले लैजानुभयो ।
अब पालो थियो– देउवाको उत्सुकता पूरा गर्ने । उनी माओवादी थिए, यतिसम्म देउवालाई थाहा थियो । तर उनी यथार्थमा को थिए ? मैले भनेको थिइनँ । मैले उनको परिचय गराएँ– अनेरास्ववियु (क्रान्तिकारी) का अध्यक्ष तथा नेकपा माओवादीका केन्द्रीय सदस्य कृष्णध्वज खड्का । उहाँसँग मेरो पनि पहिलो परिचय थियो । मैले उहाँबारे धेरै बताउने अवस्था थिएन । हामीले जहाँ भेट्यौं, त्यहाँ धेरै लामो कुरा पनि भएन । उहाँलाई कहाँ पुग्नुपर्ने हुँदो हो, त्यो पनि थाहा भएन । उहाँले भन्ने कुरा पनि थिएन । हामी हतारिएर देउवा निवास पुगेका थियौं ।
परिचय सकिएपछि देउवाले वार्ताका लागि भएका केही प्रयत्नबारे बताउनुभयो । माओवादीलाई वार्ता गराउँछु भनेर आउनेहरुबाट आफू ठगिएका केही घटना सुनाउनुभयो । कमरेड अशोक भनिने व्यक्तिबाट धोका खाएको कथा रोमाञ्चक थियो । अत्यन्त कम बोल्ने र मसिनो आवाजमा कुरा गर्ने कृष्णध्वजलाई देउवाले सुनाउनुभएका कहानीले कति रोमाञ्चित बनायो, थाहा भएन । किनकि कृष्णध्वजलाई सायद सुन्न मात्र भनिएको थियो, केही बताउन भनिएको थिएन । उहाँको त्यहाँको प्रस्तुतिले त्यस्तो आभाष दिन्थ्यो । उहाँले आफ्नो पार्टी माओवादी वार्ताका लागि तयार रहेको प्रचण्डको सन्देशको मात्र जानकारी गराउनुभयो।
कमरेड अशोकलाई वार्ताका लागि तोकिए पनि उहाँ काठमाडौं नआएको जानकारी देउवालाई आश्चर्य बनाउने खालको थियो । किनकि देउवाले अशोकका नाममा कुनै ‘लठुवा’ सँग वार्ता गरिसक्नुभएको थियो । यो कहानी थाहा पाएर पनि कृष्णध्वजको अनुहारमा मन्द मुस्कान मात्र देखियो । उहाँले वार्तालाई अघि बढाउन प्रयत्न गर्ने आश्वासन दिनुभयो । त्यो दिन धेरै कुरा भएनन् । देउवा वार्ता समितिको संयोजक त हुनुहुन्थ्यो तर संयोजक बनाउने प्रधानमन्त्री हटाइसकिएका थिए । समितिलाई खारेज नगरिए पनि सरकारको खासै चासो र सहयोग थिएन । साँझ छिप्पिँदै थियो । कृष्णध्वजलाई सायद सुरक्षा खतराको त्रास थियो । हामी निस्कने तरखरमा लाग्यौं । मैले कृष्णध्वजलाई आफ्नै मोटरसाइकलमा राखेर पञ्चदेवलबाट बाहिरको चोकसम्म ल्याएँ । उहाँ ट्याक्सी चढेर गन्तव्यतर्फ लाग्नुभयो ।
देउवा कति आशावादी हुुनुभयो, थाहा भएन । मेरो देउवासँग पनि खास उठबस थिएन । एउटा सन्दर्भमा हामी जोडिएका थियौं । म कृष्णध्वजलाई छाडेर फर्केर पुनः देउवाकहाँ गएको भए उहाँको अनुभूति थाहा हुन सक्थ्यो । तर म फर्किनँ । यसका केही कारण थिए । पहिलो, उहाँको निवासमा राज्यका सुरक्षाकर्मी थिए । सबै कार्यकर्तालाई निवासबाट एकैपटक धपाउनु, हामी दुई मात्र त्यहाँ छिर्नु र केही समय बिताउनु, फेरि सँगै आएको व्यक्तिलाई छाडेर फर्कनु अनाहक सुरक्षाकर्मीको शंकाको घेरामा परिने जस्तो लाग्यो । यसअघि वार्ता गराउँछु भन्नेहरुले कसरी वार्ता गर्थे, म यसमा पूर्ण अनभिज्ञ थिएँ । यो खालको अनुभव मेरा लागि पनि पहिलो नै थियो । दोस्रो कारण, देउवासँग म धेरै परिचित पनि थिइनँ । पहिलो सामान्य भेटलाई के–के न गरेजस्तो धाक लगाउने मेरो स्वभाव पनि थिएन । यो वार्ताले निरन्तरता पाउने/नपाउने कुरामा पनि म निश्चिन्त थिइनँ । कांग्रेसभित्र कोइरालाहरुको अविच्छिन्न आलोचकका रुपमा मेरो पहिचान थियो । तरुण साप्ताहिकमा डा. सन्तोष शर्माका नाममा आउने मेरा टिप्पणीबारे कोइरालाहरु जानकार थिए । गिरिजाप्रसाद कोइराला नेतृत्वको सरकार मुलुकमा थियो । म केही उत्साह र केही त्रासबीच सरासर घर फर्किएँ ।
कृष्णध्वज र मेराबीच टेलिफोन नम्बर आदान–प्रदान पनि भएन । मोबाइल सीमित प्रयोगमा थियो । मसँग थिएन । कृष्णध्वजसँग थियो/थिएन, मैले मागिनँ । पछि कृष्णध्वज सम्पर्कमा नहुँदा कुमार दाहाललाई सम्पर्क व्यक्ति बनाइएको थियो । त्यो पनि मसँगको सम्बन्धका लागि । उनी अखिल नेपाल ट्रेड युनियन महासंघका अध्यक्ष थिए । उनी आफैं भेट्न आएनन् । तर उनले आफ्ना कार्यकर्तालाई भेट्न पठाउँथे । यसरी भेट्न आउनेमा शालिकराम जम्मरकटेल पनि रहेछन् । उनी सभासद भएपछि मात्र मेरो औपचारिक चिनजान भयो र यसरी भेट्न आएको उनले नै बताएका हुन् । त्यसबीचमा अरु कुनै नेता सम्पर्कमा आएका थिएनन् । मेरो घरको टेलिफोनमा कम वार्ता हुन्थ्यो । नेपाल पत्रकार महासंघ, जसको म सभापति थिएँ, कार्यालयको टेलिफोन नै वार्ताको माध्यम थियो । पत्रकार महेश्वर दाहाल नै मेरा सम्बन्ध सूत्र थिए । म उनैप्रति निर्भर थिएँ ।
यसबीचमा जति पनि सम्पर्क र कुराकानी हुन्थे, त्यो केवल माओवादीसँग वार्ता हुने आशा र सम्भावनाका लागि थिए । मैले सायदै कुनै कुरा देउवाकहाँ पुर्याएँ । कृष्णध्वजसँगको पनि संवाद टुटेको थिएन । तर, पातलो थियो । एक दिन पार्टीका ठूलै नेतासँग देउवाको वार्ता हुने सम्भावना रहेको कृष्णध्वजको सन्देश आयो । मेरा लागि यो ठूलै उपलब्धि थियो । मैले तत्कालै यो सन्देश देउवाकहाँ पु¥याएँ । सायद दुई दिनपछि ती नेता र देउवाको भेटको समय तय गरियो । समय मिलाइएको दिन सार्वजनिक बिदाको दिन थियो । खै कुन्नि के कारण हो, देउवाले त्यो भेट घरमा गर्न चाहनुभएन । उच्च स्तरीय वार्ता समितिको कार्यालय सातदोबाटोमा रहेको खेलकुद परिसरभित्र थियो । म तोकिएको समयभन्दा केहीबेर अघि नै मूल गेटमा पुगें र माओवादीका उच्च तहका नेता आउने प्रतीक्षामा रहें । मैले कृष्णध्वजसहितको टोलीलाई भित्रसम्म लैजानुपथ्र्यो । देउवा आइपुग्नु भए/नभएको पनि मलाई थाहा थिएन । नत भित्र कतापट्टि समितिको कार्यालय छ भन्ने नै मलाई ज्ञान थियो । पहिलोपटक म त्यो परिसरमा छिरेको थिएँ ।
केहीबेरको प्रतीक्षापछि एउटा ट्याक्सी गेटनेर आएर रोकियो । ट्याक्सीबाट तीनजना उत्रिए । तीमध्ये एकजना मेरा परिचित उनै कृष्णध्वज थिए । दुईमध्ये एउटा दुब्लो पातलो मानिस थियो भने अर्कोचाहिं पहलवान । कृष्णध्वजको हाउभाउ र व्यवहारले नेता को होला भनेर छुट्याउन धेरैबेर कुर्नु परेन । त्यो ख्याउटे मानिसचाहिं माओवादीका उच्च नेता थिए । पहलवानचाहिं उहाँको अंगरक्षक । हामी ढिलो नगरी सरासर भित्र छिर्यौं । त्यो परिसरमा रहेका एकजना सुरक्षाकर्मी (प्रहरी र सेना होइन) लाई देउवाको कार्यालय कता हो भनेर सोधें । उनले देखाइ दिए । फेरि देउवा आइपुग्नु भए/नभएको सोधें । मुन्टोको संकेतमा आउनुभएको बताए । देउवा म आउनुअघि नै भित्र छिरिसक्नु भएको रहेछ । हामी माथि उक्लियौं । र सिधै देउवाको कक्षमा पस्यौं । त्यहाँ समिति सदस्यसचिवका नाममा डा. प्रकाशशरण महतको नेम ट्याग अर्को कोठामा झुन्डिएको थियो । तर, कोठामा देउवा एक्लै हुनुहुन्थ्यो ।
अभिवादनको औपचारिकता आदानप्रदान भयो । तर, परिचय भएन । म भने परिचय हुँदा यो नेता को रहेछ भनेर जान्न पाउने आसमा थिएँ । एकैछिन, सन्चो बिसन्चोका कुरा होउन्जेल चारजना सँगै बस्यौं । माओवादी नेताका अंगरक्षक भने बाहिरै बसेका थिए । माओवादी नेताले देउवासँग अलग्गै कुरा गर्न चाहेको बताए । हामी दुई, कृष्णध्वज र म बाहिर निस्केर ती अंगरक्षक बसेकै छेउमा आएर बस्यौं । नेताका बारेमा सोध्ने कि नसोध्ने ? एक खालको द्विविधा मेरो मनमा उठ्यो । अलिकति आँट गरेर मैले कृष्णध्वजलाई यी नेता को हुन् भनेर सोधें । किनभने यी नेता मिडियामा तस्बिर आएका वा मिडियाकर्मीले चिनेका मानिस थिएनन् । मन्दमुस्कानबाहेक कृष्णध्वजको जवाफ आएन । मैले अनुमानमा एउटा नाम भनें । उनले बडो कूटनीतिक शैलीमा जवाफ दिए– तपाईंको अनुमान ठीक हुन पनि सक्छ, नहुन पनि । (क्रमशः)
टोटल राष्ट्रिय मासिकबाट
https://www.khabarera.com/total/archives/2748
प्रकाशित मिति: १ बैशाख २०७४, शुक्रबार १३:२८