किसान आन्दोलनका अगुवा, वरिष्ठ वाम नेता विष्णुबहादुर मानन्धरको जन्म विसं १९८७ साल पुस ३ गते रौतहटको गौरमा भएको हो । उनले किसान आन्दोलनलाई एउटा हिस्साका रूपमा लिएका छन् । २००७ सालमा राणाविरोधी आन्दोलनमा सहभागी हुन वनारसबाट स्वदेश आएस“गै उनको राजनीतिक यात्रा सुरु भएको हो । २००९ देखि २०१४ सालसम्म चलेको किसान आन्दोलनले तराईका महिलालाई जागरुक गराउन मद्दत गरेको थियो । उनी आफू कम्युनिस्ट भएकोमा गर्व गर्छन् । तर, पछिल्लो समय कम्युनिस्ट पार्टीहरूमा देखापरेको पद, प्रतिष्ठाको लडाइ“ र उनीहरूले भन्ने गरेको बुर्जुवा चरित्रले भने निराश बनाएको छ । सक्रिय राजनीतिमा नरहे पनि राजनीतिक घटनाक्रमबारे उनी अपडेट छन् । काठमाडौंको मैतीदेवीस्थित आफ्नै निवासमा ८६ वर्षीय वामपन्थी नेता मानन्धरको खुसी उनकै शब्दमा ।
त्यो बेला म्याट्रिकपछिको आईए, बीए र एमए २/२ वर्षको कोर्स हुन्थ्यो । आईएमा पढ्दा मेरो विषय साइन्स थिएन । लोजिकको एउटा विषय राख्या थियो । लोजिकले मलाई आकर्षित गर्यो । लोजिक पढेपछि मलाई साइकोलोजी वा सोसियोलोजी पढ्ने ठूलो धोको थियो । तर, त्यो विषयमा भने पढाइ नै हुँदैनथ्यो । ग्र्याजुएसनमा मैले बाध्य भएर एउटा फिलोसफी लिनुपर्यो । जुन फिलोसफीअन्तर्गत साइकोलोजीको पनि एउटा पार्ट थियो । र त्यो पढ्दा, फिलोसफी पढाउने जुन प्रोफेसर हुनुहुन्थ्यो डा. शर्मा (पूरा नाम बिर्सिएँ) उहाँ के भन्नुहुन्थ्यो भने– ‘तिमीहरु प्राध्यापक हुनु सजिलो कुरो होइन, यहाँ आउनुभन्दा ५/७ घण्टाअघि मैले पढेर बुझेर के प्रश्न आउनसक्ला भनेर धेरै मिहिनेत गरी आउँछु त्यसकारण मैले भनेको कुरा टिपोट (नोट) गर्न सक्यौ र त्यो नोट मात्रको जवाफ दियौ भने फस्र्ट डिभिजन (पहिलो श्रेणी) आउँछ । त्यसमा अध्ययन पनि गर्यौ भने अझै माथि पुग्न सक्छौ ।’ म सकभर फस्र्ट बेन्चमा बस्ने प्रयास गर्थें । त्यसबेला म भारतको सोनारपुरामा बस्थें । सोनारपुरादेखि वनारस हिन्दु विश्वविद्यालय (बीएचयू) को दूरी करिब १५ किलोमिटर थियो । म साइकल चलाएर बीएचयू जान्थें र पनि समयमै पुग्थें । वनारसको गर्मी पनि त्यस्तै, जब कलेज पुग्यो पंखामुनि बसेर अलि शीतल भएपछि मात्र कक्षामा पस्ने गर्नुपथ्र्यो । मेरो बानी पहिलो बेन्चमा बस्ने र प्रोफेसरले पढाएको सबै कुरा नोट गर्ने थियो । डा. शर्माले पढाएको विषयमा मेरो कहिल्यै पनि फस्र्ट डिभिजनभन्दा कम नम्बर आएन । यो सन् १९४६ देखि १९५० सालसम्मको कुरा हो । उहाँको माथिको भनाइले मलाई निकै प्रभाव पारेको थियो । म उहाँको यो सूत्रलाई प्रयोग पनि गरिरहेको थिएँ । मैले यहाँ २ प्रकारका विद्यार्थी देखें । एक त मजस्तो । जसले दिनहुँ ध्यान लगाएर पढ्ने । अर्को कस्तो भने वर्षभरि खेलिरहने परीक्षाको २ महिनाअघिदेखि २४ घण्टा पढ्ने । यति समय लगाउने कि वर्षभरिको काम २ महिनामै फत्ते गर्ने । मलाई डा. शर्माले भनेको कुरा कि सधैं कक्षामा उपस्थित होऊ, नोट बनाउने अभ्यास गर भन्नेबाटै प्रभावित भएको थिएँ । जुन म अझैं सम्झने गर्छु ।
सन् १९४६ मा म्याट्रिक पास गरें, १९४८ मा आईए पास गरें, १९५० मा बीए पास गरें, बीए पास गरेपछि पाँचौं वर्षमा पढ्दै थिएँ फिलोसफी विषय लिएर ।
सायद त्यो (फिप्थ इअर) पाँचौं वर्षमै होला एकजना नयाँ प्रोफेसर आउनुभयो । उहाँ फिलोसफीका विभागीय प्रमुखसमेत हुनुहुन्थ्यो । उहाँको नाम थियो डा. आत्रेय (पूरा नाम भुलें) । उहाँ हाम्रै कक्षामा आइपुग्नु भयो । प्रोफेसरले एकदमै चिट्चिट पसिना निकालिरहनुभएको थियो । पढाउने क्रममा उहाँले सोध्नुभयो, ‘तुम लोग सम्झ्यो कुछ ?’ त्यसपछि हामीले भन्यौं, ‘सर हम लोगको कुछ समझमे नहीं आया ।’ अनि उहाँले भन्नुभयो, ‘अरे हमको समझमे नहीं आया तो तुमको कैसे समझमे आएगा । लेकिन देखो ऐसा ही होता है ।’ उहाँ पीएचडी (विद्यावारिधि) गरेको व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो, विद्वान् हुनुहुन्थ्यो तर शिक्षण पेसामा लाग्नुभएको थिएन । यसैले गाह्रो भएको थियो । शिक्षण पेसा यस्तो विषय हो जसलाई अभ्यासको खाँचो रहन्छ । जसको अभ्यास राम्रो हुन्छ ऊ असली शिक्षक प्रमाणित हुन्छ । वास्तवमा पहिला त्यसरी चिट्चिट पसिना आउने व्यक्ति पछि पढाउँदा–पढाउँदा एकदम राम्रो प्रोफेसरका रुपमा दरिनुभयो । यसले पनि मलाई कताकता रोमाञ्चित गराउँछ । यसको अर्थ आफ्नो कामलाई निरन्तरता दिन जरुरी छ सहज त बिस्तारै भइहाल्छ नि ।
प्रस्तुति : शम्भु रेग्मी
टोटल राष्ट्रिय मासिकबाट
https://www.khabarera.com/total/archives/2706
प्रकाशित मिति: ६ चैत्र २०७३, आईतवार १८:२९