म तरुण साप्ताहिकको प्रधान सम्पादक थिएँ । अखबार कांग्रेसको पक्षमा त थियो नै, अझ शेरबहादुर देउवाको लाइनमा थियो । यो अहिले पनि त्यही लाइनमा छ । तर, शेरबहादुरसँग मेरो औपचारिक परिचय थिएन । नेपाल पत्रकार महासंघको चुनावमा सभापतिको उम्मेदवारी दिने क्रममा समर्थन पाउनका लागि पुगेको थिएँ, देउवानिवास, पञ्चदेवल, थापाथली । देउवालाई महासंघबारे खासै केही थाहा रहेनछ । उल्टै उहाँले यो के संगठन हो ? भनेर सोध्नुभयो । बिहान सुवास ढकाललाई लिएर कृष्ण कँडेल पुगेका रहेछन् । म तरुणका प्रकाशक मित्र परशु घिमिरेको साथमा गएको थिएँ । उहाँको बुझाइका कारण पनि देउवाले दिने साथ सहयोगको खासै अर्थ देखिनँ । म धेरै लामो कुरा नगरी फर्कें । सुदूरपश्चिममा कैलाली र कञ्चनपुर शाखा मात्र थिए र पार्सद १४ जना । मैले एक मत पाएँ, त्यहाँबाट । यद्यपि, चुनाव मैले नै जितें ।
२०५६ को आमचुनावपछि कृष्णप्रसाद भट्टराई निर्वाचित प्रधानमन्त्री हुनुभयो । माओवादी हिंसा चर्कंदै गएको थियो । किसुनजीले माओवादीसँग वार्ताका लागि उच्चस्तरीय वार्ता टोली बनाएर देउवालाई संयोजक बनाउनुभएको थियो । सायद वार्ताका विभिन्न प्रयत्न हुँदै थिए । माओवादीले पनि अशोकलाई वार्ताका लागि पठाउने निर्णय गरेको खबर अखबारमा आएका थिए । तर, सरकार वा वार्ता टोलीको सम्पर्कमा अशोक आएका थिएनन् । देउवालाई वार्ताका लागि दुर्गा सुवेदीलगायत अरुले पनि सघाइरहनुभएको थियो । वार्ताका प्रयत्नका निम्ति सुवेदी दिल्ली र भारतका अरु सहर आउने÷जाने गर्नु हुँदो रहेछ । यद्यपि, वार्ताले कुनै आकार लिनै सकेको थिएन ।
कुरा २०५७ सालको प्रारम्भ तिरको हो । कृष्णप्रसादको सरकार ढालेर गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री भइसक्नुभएको थियो । एकदिन परशुजीले तरुणकै कार्यालयमा रहेका बेला दाइलाई भेट्न जाउँ भन्नुभयो । को दाइ ? मैले अनुमानबिनै प्रश्न गरें । देउवाले भेट्न बोलाउनुभएको छ भन्ने उहाँको आशय रहेछ । मैले फेरि प्रश्न गरें– किन ? उहाँले यसको पनि खासै जवाफ दिनुभएन । तर, भएको के रहेछ भने कसैले देउवालाई मेरो माओवादीसँग सम्पर्क छ भनिदिएका रहेछन् । सायद दोस्रोपटक परशुजीसँगै म देउवा निवास पुगें । सामान्य औपचारिकतापछि उहाँले माओवादीसँग वार्ता हुन नसकेको, वार्ता गराउँछु भन्नेहरुले गराउन नसकेको र अलमल भइरहेको बताउनुभयो । र, मलाई माओवादीसँग सम्पर्क सूत्रको काम गरिदिन भन्नुभयो । देउवासँग मेरो पहिलो औपचारिक चिनजान यही थियो ।
खासमा माओवादी नेता कोहीसँग मेरो चिनजानै थिएन । सम्पर्क त परै जाओस् । डा. बाबुराम भट्टराई झिल्को साप्ताहिकमा काम गर्नुहुन्थ्यो । एकपटक सिन्धुपाल्चोकमा खरीढुंगा उद्योगले बाह्रबीसे क्षेत्रमा पारेको असरबारे रिपोर्टिङ गर्न जाने पत्रकारको टोलीमा सँगै गएका थियौं । पछि जिविस सभापति भएका सुरेश नेपालका काकाले सिन्धुपाल्चोकबाट काठमाडौं आएर त्यो टोली लिएर गएका थिए । त्यसबाहेक इटुम्बहालमा प्रेस सम्मेलन रिपोर्टिङ गर्न जाँदा देखभेटबाहेक व्यक्तिगत चिनजान कहिल्यै भएन । माओवादीमा अरु चिनेका त के, नाम सुन्नुबाहेक देखेका पनि कोही थिएनन् ।
भरत भुर्तेल थिए, एकजना हितैषी पत्रकार । उनले ठट्टामा भन्ने गर्थे– तैंले माओवादीलाई चिनेको छस् भनेर फलानोले सोध्यो, मैले चिनेको छ भन्दिएँ । कसलाई चिनेको छस् भन्यो, सुरेश आचार्यलाई भन्दिएँ । मेराबारेका अरु गिमिक के थिए, मलाई थाहा छैन । तर, महासंघको महासचिवका रुपमा होस् वा सभापतिका रुपमा, माओवादी हिंसा चलिरहँदा उनीहरुका समर्थक पत्रकारलाई महासंघका सदस्य भएका कारण जोगाउनु मेरो कर्तव्य थियो । महासंघका वक्तव्यलाई सत्तासीनहरु माओवादीका पक्षमा देख्थे भने उनीहरुको दृष्टिकोण थियो । सायद दृष्टिदोष पनि थियो । तर, मैले माओवादी जोगाउने प्रयत्न गरेको थिइनँ । विचारका माओवादी पत्रकार र हतियार बोकेका माओवादीलाई हेर्ने मेरो दृष्टिकोण फरक थियो । महासंघमा कांग्रेस र एमालेका उम्मेदवारलाई हराएर सभापति भएका कारण पनि मलाई माओवादी देख्नेहरुको कमी थिएन । सायद यस्तै कारण माओवादीसँग सम्पर्क छ भन्ने अरुको बुझाइ हुँदो हो ।
मैले देउवालाई कोसिस गर्छु भन्नेबाहेक अरु केही भनिनँ । ममाथि अकस्मात् एउटा दायित्व थपिएको अनुभूति भयो । देउवाले मप्रति विश्वास गरेजस्तो भान भयो । मसँग माओवादी पत्रकारसँग विश्वासको सम्बन्ध थियो, यस अर्थमा कि म उनीहरुको अहितमा थिइनँ । भट्टेडाँडा प्रहरीचौकीमा माओवादीले आक्रमण गरेको खबरलाई जनादेश साप्ताहिकले साहसिक विशेषण लगाएर छाप्यो– ‘भट्टेडाँडा प्रहरीचौकीमा माओवादीको साहसिक आक्रमण’ । यो हिंसाप्रतिको पक्षधरता थियो । सरकारले बागबजारमा रहेको जनादेश कार्यालयमा छापा मात्र मारेन, कम्प्युटर जफत ग¥यो, कार्यालयमा तालाबन्दीसमेत ग¥यो । समाचारका विषयमा कानुनी कारबाहीप्रति मेरो विमति हुने थिएन, तर समाचार छापेका कारण कार्यालयमा तालाबन्दी गर्ने काम अवैधानिक हो भन्ने मेरो मान्यता थियो । त्यसैले काठमाडौं महानगरपालिकाका बागबजार क्षेत्रका वडाध्यक्ष कृष्णबहादुर खड्गीलाई रोहबरमा राखेर मैले कार्यालयको ताला तोड्न लगाएको थिएँ । कम्प्युटरचाहिँ प्रहरीले फिर्ता गरेन । माओवादी पत्रकारहरुको दृष्टिकोण यसकारण पनि मप्रति नकारात्मक नभएको हुँदो हो ।
माओवादी विचारका पत्रकारमार्फत माओवादी नेतासम्म पुग्न सकिन्छ भन्ने मलाई विश्वास लाग्यो । पत्रकार महेश्वर दाहाललाई सम्पर्कका लागि प्रयास गर्न भनें । महेश्वर र म, एउटै ठाउँका, एउटै स्कुल पढेका । संयोगवश मैले पढाएका विद्यार्थी पनि । मेरो स्वभावसँग सानैदेखि परिचित भएकाले पनि वैचारिक आस्थाले हाम्रो सम्बन्धलाई फरक पारेको थिएन । केही दिनको प्रयत्नपछि एकजना केन्द्रीय सदस्य दूत भएर आएछन् । एक साँझ महेश्वरको फोन आयो, म भक्तपुर बालकोट घर पुगिसकेको थिएँ । एकजना सम्पर्क व्यक्तिलाई महाबौद्ध पछाडिको एक लजमा भेट्न आउने खबर थियो, त्यो । मोटरसाइकल निकालेर घरबाट निस्कें र महाबौद्धको गल्लीभित्रको अँध्यारो लजमा पुगें । त्यहाँ एकजना सरल शैलीमा प्रस्तुत हुने सुकुमार क्रान्तिकारीसँग भेट भयो । त्यहाँ पुगेपछि सामान्य चिनजान भयो र देउवासँग तत्कालै भेट्ने कुरा भयो । मैले देउवानिवासमा फोन गरेर अरु नेताहरु भए त्यहाँबाट पठाउन भनें र मोटरसाइकलमै राखेर ती माओवादीलाई लिएर देउवाकहाँ पुगें ।
(क्रमशः)
टोटल राष्ट्रिय मासिकबाट
https://www.khabarera.com/total/archives/2647
प्रकाशित मिति: ४ चैत्र २०७३, शुक्रबार १२:०९