रसुवा । यो शब्दको अर्थ थाहा छैन । तर, यो नाम आफैमा पृय छ । पछिल्लो कालखण्डमा यो नाम अझै पृय बनेको छ । कोही रिसाउँदैमा वा चिडिदैमा नेपाली अब भोकै बस्न पर्दैन भन्ने सन्देश त्यही रसुवाले दिएको छ । यसै कारण हुनुपर्छ पछिल्लो समयमा रसुवा आफैमा पृय बनेको ।
४३ हजार जनसंख्या । हिमाली भेग, जंगलहरुमा स्वाभाविक लाग्ने झै गरेर झरिरहेका झरना । त्यतिमात्र हैन, तिब्बतसँग लडाई जितेर नेपालको स्वाभिमान जोगाएको ऐतिहासिक भूमि रसुवागडी । यी सबै रसुवाका चिनारी हुन् । सिंगो देशबासीसँग यी र यस्तै कारणहरुले गर्दा भावनात्मक सम्बन्ध गाँस्न सफल बनेको जिल्ला हो रसुवा ।
यसअघि म रसुवाको कालिकास्थानसम्म पुगेको थिए । एक रात त्यही बसेको पनि छु । नेपाली कांग्रेसका तत्कालिन पार्टी सभापति सुशील कोइरालाको उपस्थितिमा भएको आमसभामा म सहभागि हुन पुगेको थिए । त्यतिबेला थाहा पाएको थिए, त्यो जिल्ला, सानो छ तर संभावनामा निकै नै बलियो छ । आफैमा समस्याको चाङ लिएर उभिएको छ, तर देशलाई नै समाधान दिनसक्ने संभावना बोकेर उभिएको छ । उत्पादनमा आत्मनिर्भर छैन, तर आँट गरेमा आत्मनिर्भर बन्न सक्षम भइन्छ भन्ने सन्देश देशभर दिन सकेको छ ।यो विशिष्ट चरित्र बोकेको रसुवाको यात्रा गर्ने सोंच आयो र गत आइतबार त्यहाँ जाने योजना बन्यो । पत्रकार महासंघका पूर्व अध्यक्ष धर्मेन्द्र झा, पत्रकार महासंघ सुर्खेतका पूर्व अध्यक्ष मोतीलाल पौडेल र नुवाकोटका पूर्व अध्यक्ष राजुमित्र खनालसहितको टोली आइतबार बेलुका ७ बजे काठमाडौंबाट प्रस्थान गर्यो । त्यो दिन नुवाकोट बसियो । सोमबार बिहान नुवाकोट पत्रकार महासंघका अध्यक्ष प्रकाशकुमार अधिकारीलाई समेत लिएर रसुवा तिर लागियो । नुवाकोटबाट हामीलाई उपाध्यक्ष श्रीराम नेपालले बिदाई गरेका थिए ।
रसुवामा मेरा मामा भाष्करराज गौतम सहायक जिल्ला शिक्षा अधिकारी हुनुहुन्छ । त्यसकारण पनि यो यात्रा तय भयो । उहाँको आग्रहले हामीलाई त्यहाँ जाने निर्णय हतारमा गर्न प्रेरित गरेको थियो ।
भारतले नाकाबन्दी गर्दा रसुवासँग जोडिएको नाका खुला गरेको र केरुङबजारबाट आपूर्ति शुरु गर्ने प्रयास भयो । त्यसैकारण रसुवाको महत्व ह्वात्तै बढेको हो । त्यही रसुवा पुग्दाको यात्रा हाम्रा लागि अबिस्मरणीय हुन पुगेको छ ।
नुवाकोट रसुवा सडकको कुरा गरौं । पहाडी बाटो पीच । तर, गत वर्षको भुकम्पले पहाड हल्लाउदा पैरो गयो र झण्डै ४ किलो मिटर बाटो भत्तिकएको रहेछ । त्यो बाटोमा ९८० सिसिको कार चलाएर जानु पर्दाको अनुभव मेरा लागि निकै कस्टकर हुन पुग्यो । गाडीमा ठूलो क्षति त भएन, तर ठाउँ ठाउँमा भुई छुँदा मन चसक्क हुने क्रम पचासौं पटक भयो । यात्राका सहभागी मित्र मोतीले भन्दै थिए, ‘अब तिमीलाई कुशल चालकको रुपमा सम्मान गर्दा हुने भयो ।’ मलाई पनि लाग्यो म साच्चिकै कुशल चालक भैसकेको रहेछु ।
बाटोमा रमाइलो गर्दैै गइयो । प्रकाश र राजु पनि निकै रमाइला रहेछन् यात्रामा । कैयौं पटक गाडीबाट ओर्लेर गाडीलाई धकेले पनि उनीहरुले । चुट्किलाहरु पनि भनियो । मैले भनेको बेल र कटहरको चुट्किला निकै हिट भयो । त्यो चुट्किलालाई त्यही अप्ठ्यारोमा गाडी चलाउँदाको सन्दर्भसँग जोडेकोले पनि त्यो हिट भयो यात्रा अवधिभर ।
हामी सिधै रसुवागडी नाका पुग्यौं । बेलुका भैसकेकका कारण नाकाको गेट बन्द भैसकेको रहेछ । तै पनि हामीले हेरेर फोटो खिचायौं । रसुवागडीलाई पहिरोले पुराएको क्षति देख्दा मनै चसक्क भयो । त्यो भन्दा बढी पींडा त त्यतिबेला भयो, जुनबेला मित्र प्रकाश र राजुले त्यहाँ पहिरो जादा झण्डै दर्जन गाडी र ठूलो संख्यामा मानिसहरु पुरिएको सुनाए । कति पुरिए भन्ने पनि थाहा छैन । त्यही माथी अहिले गाडी राख्ने पार्किङ जस्तो बनेको छ । मानव चिहानमाथीको पार्किङ…।
सडकको अवस्थामा सुधार ल्याउन आवश्यक देखियो, यही अवस्थामा केरुङबाट सामान आपूर्ति गर्ने महत्वाकांक्षा पुरा हुन सक्दैन । चिलिमे हाइड्रोपावरदेखि अली अगाडिबाट त बाटो पीच पनि रहेनछ ।
चिलिमे हाइड्रो पावर पनि हे¥यौ । भित्रै गएर हेर्यौ । रुखो पहाड भित्र सुरुङमात्र हैन, खोपेर पुरै भवनहरु निर्माण गरी बनाइएका संरचनाहरु देख्दा मन फुरुङ्ग पनि भयो । ‘नेपालीको पौरख, नेपालको गौरब’ भन्ने सन्देश दिने त्यो आयोजना आफैमा सबैका लागि उत्प्रेरणाको मुहान नै हो भन्दा हुन्छ । २२ मेगावाट विद्युत निकालिरहेको त्यो आयोजनासँग कुनैबेला सक्रिय रहेर कुलमान घिसिङ जोडिएका रहेछन् । उनको योगदानको उच्च प्रशंसा गर्दै थिए त्यहाँका कर्मचारीहरु ।
हामी फर्किएर सदरमुकाम धुन्चे आयौं । मेरा मामा र स्थानीय पत्रकार सुशील कोइरालाले हामी बस्ने प्रबन्धका साथ प्रतिक्षा गरिरहेका थिए । उहाँहरुसँग पत्रकार अनु आचार्य र हेमनाथ देवकोटा पनि सँगै थिए । भेटघाटसँगै धेरै बिषयमा कुराकानी भयो । मेरा मामाले त्यहाँको शैक्षिक र प्रशानसक अवस्थाका बारेमा धेरै जानकारी दिनुभयो । धर्मेन्द्र झाको उपस्थितिले त्यहाँका साथीहरुमा एक खालको उत्साह र उर्जा थपिएको थियो । अनुलाई शिक्षा बिटमा लेग्न प्रेरित गरियो । मामासँग शिक्षाका सवालहरुमा छलफल गर्न आग्रह गरियो । दुबैले यो विषयलाई सकारात्मक र अवसरको रुपमा ग्रहण पनि गरे । सुशील कोइराला आफैमा सक्षम र अभिभाबकत्व ग्रहण गर्न सक्ने पत्रकार रहेछन् । सिन्धुलीका उनी शिक्षकका रुपमा रसुवा भित्रिएका हुन् । पछि पत्रकारका रुपमा जिल्लामा छवी बनाएछन् । नेपाल टेलिभिजनमा कार्यरत उनको उपस्थितिले जिल्लाको पत्रकारिताको विकासमा एउटा अभिभावकत्वको अनुभुति दिलाएको पाइयो । राससमा कार्यरत अग्रज दाजु ज्ञानेन्द्र न्यौपानेले खनेको पत्रकारिताको जगमा आज रसुवाको पत्रकारिता फस्टाएको देख्दा हामीलाई समेत गौरवको अनुभुति भयो । ज्ञानेन्द्र न्यौपानेजस्ता अग्रजहरु जस्ले विकट ठाँउहरुमा बसेर पत्रकारिताको विकासमा योगदान पुराएका छन्, उनीहरुसबैमा ज्ञानेन्द्रदाई मार्फत सम्मान व्यक्त गर्याै हामीले । उहाँले हामीले खाना खाँदै गर्दा त्यहाँ पुगेर खादा लगाई दिएर स्वागत गर्नुभयो । धर्मेन्द्र दाईको छोरा आदित्यलाई समेत खादा लगाइदिनु भयो । आदित्य निकै हौसिए । हाम्रो यात्रालाई आदित्यले निकै रोमाञ्चक बनाइरहेका थिए । उनको चकचके स्वभाव हाम्रा लागि रमाइलो लाग्यो ।
विहान महत्वपूर्ण छलफल भयो । पत्रकारिताको अवस्था, स्थानीय सवालहरु र पत्रकारिताका नयाँ आयाममात्र हैन, पत्रकार महासंघको नयाँ नेतृत्वका बारेमा समेत प्रशस्त छलफल भयो । धर्मेन्द्र झाको विचारोत्तेजक प्रसुस्तीले सबैलाई स्तब्ध बनाएको थियो । उहाँले भनाई टुङ्गाएपछि पनि थप सुन्न लालायीत देखिन्थे सहभागिहरु । पत्रकार स्थानीय हुँदैनन् भन्ने सन्देश दिएर स्रोत साधनको अभाव रहेको स्थानबाट पत्रकारिता गर्ने साथीहरुलाई उत्साहीत गर्दै हाम्रो रसुवाको यात्रा समाप्त भयो ।
प्रकाशित मिति: १ माघ २०७३, शनिबार १८:५५