सिन्धुपाल्चोक २६ पुस । साँगाचोक कार्कीटारका किसान लक्ष्मीप्रसाद तिमिल्सिनाले उत्पादन गरेको तरकारी आफैं बजार लैजाँदा व्यवसायीले लिनै मानेनन् । तर, दोस्रो व्यक्तिमार्फत् पठाएपछि भने त्यही सामाग्री बिक्री भयो ।
“बेर्ना उमार्नेदेखि उत्पादन टिप्ने बेलासम्म दुःख ग¥यो, पसिनाको मूल्य पनि पाइँदैन,” तिमिल्सिनाले दुखेसो पोखे, ‘बीचमा अरुले नै लैजाँदा मात्रै बजारका व्यवसायीले सामाग्री लिने गर्छन् ।”
किसानले सिधै व्यवसायीसम्म पुगेर फलफूल, तरकारी बिक्री गर्न नपाएको उनले गुनासो पोखे । किसानसँग सामाग्री लिँदा व्यवसायीलाई बढी फाईदा भए पनि उनीहरूले लिन नमान्ने गरेको उनले बताए ।
किसानसँग गाउँमै पुगेर बिचौलिया ९मध्यस्थकर्ता०ले कृषि उपज लिने गरेका छन् । किसानसँग लिन नमान्ने त्यही सामग्री बिचौलियासँग भने महँगोमा पनि व्यवसायीले सहजै स्वीकार्ने गरेका छन् । कार्कीटारमा उत्पादित सामग्रीको प्रमुख बजार सदरमुकाम चौतारा हो ।
जिल्लाका सुकुटे, खाडीचौर, बाह्रविसे, लामोसाँघु र दोलालघाटमा पनि कार्कीटारका किसानले उत्पादन गरेको तरकारी बिक्री हुन्छ । “हामीले ५० रुपैयाँमा बेचेको काउलीलाई उपभोक्ताले १ सय ३० रुपैयाँसम्म तिर्छन्,” अर्का किसान वीरबहादुर पौडेल भन्छन्, “यस्तो हुँदा सबैभन्दा बढी मार उपभोक्तालाई नै पर्छ ।”
उनले बिचौलियाको अन्त्य नभएसम्म यसबाट छुटकारा पाउन मुस्किल भएको बताए ।“बिचौलिया र व्यवसायीबीचको सहमतिमा यस्तो हुने गरेको छ,” अगुवा कृषक तथा कार्कीटारमा रहेको कालीदेवी तरकारी कृषक समूहका अध्यक्ष झम्क महत भन्छन्, “हामीले सस्तोमा दिँदा पनि व्यवसायीले हाम्रा सामग्री लिनै मान्दैनन् ।”
जिल्लाका सुकुटे, खाडीचौर, बाह्रविसे, लामोसाँघु र दोलालघाटमा पनि कार्कीटारका किसानले उत्पादन गरेको तरकारी बिक्री हुन्छ । “हामीले ५० रुपैयाँमा बेचेको काउलीलाई उपभोक्ताले १ सय ३० रुपैयाँसम्म तिर्छन्,” अर्का किसान वीरबहादुर पौडेल भन्छन्, “यस्तो हुँदा सबैभन्दा बढी मार उपभोक्तालाई नै पर्छ ।”
उनका अनुसार किसानले बेचेको भाउभन्दा १ सय २० प्रतिशत बढीमा खुद्रा मूल्य लिने गरिएको पाइन्छ । उनले किसानको पसिनामा बिचौलियाको कमाउने माध्यम भएको आरोप लगाए ।
“यस्तो गर्दा बिचौलियाले पनि कमाउने र व्यवसायीसँग राम्रो सम्बन्ध हुँदोरहेछ,” अध्यक्ष महत भन्छन्, “कुनै बेला तरकारीको अभाव हुँदा सामग्री नल्याईदिने कारणले पनि व्यवसायी बिचौलियासँग मिल्छन् ।”
उनले बिचौलिया व्यवसायी मिलेर उपभोक्ता र किसानलाई मारमा पारेको सुनाए । उत्पादित स्थानबाट बजार टाढा हुँदा पनि यो समस्या आएको छ । गाउँमा तरकारी खेती गरेर बसेका किसानसँग ढुवानी गर्ने साधन हुँदैन ।
सिजनअनुसार तरकारी उत्पादन हुने बेलामा बिचौलिया ढुवानी साधनसहित गाउँ आउने गरेका छन् । उनीहरूलाई किसानले उत्पादन गरेको सामग्री नदिँदा अर्को ठाउँमा विक्री नहुने भएकाले बिचौलियालाई नै दिनुपर्ने बाध्य भएको किसानहरू बताउँछन् ।
उत्पादन भूमि नजिक तरकारी संकलन केन्द्र भएमा यो समस्या न्यूनीकरण हुन सक्ने झम्क बताउँछन् । ‘एक सिजनको तरकारी उत्पादन हुँदा अर्को सिजनका लागि बेर्ना तयार गर्ने बेला हुन्छ,’ अगुवा कृषक झम्कले भने, ‘किसान आफै सबै सिजनमा व्यस्त हुन्छन्, बजार डुल्ने फुर्सद नहुँदा पनि बिचौलियाले प्रश्रय पाईरहेका छन् ।’
उनले कृषक समूहले यसको व्यवस्थापन गर्नुपर्ने स्वीकार्दै विभिन्न सामग्री अभावका कारण सम्भव नभएको बताए । महतकाअनुसार तरकारी जोख्ने डिजिटल काँटा, भवन, ढुवानीका लागि आवश्यक सामग्रीको जोहो गर्नसके यसको समाधान हुन सक्छ ।
सिजनअनुसार तरकारी उत्पादन हुने बेलामा बिचौलिया ढुवानी साधनसहित गाउँ आउने गरेका छन् । उनीहरूलाई किसानले उत्पादन गरेको सामग्री नदिँदा अर्को ठाउँमा विक्री नहुने भएकाले बिचौलियालाई नै दिनुपर्ने बाध्य भएको किसानहरू बताउँछन् ।
कार्कीटारमा मात्रै ७० घरधुरी व्यवसायिक तरकारी खेतीमा होमिएका छन् । यहाँबाट बार्षिक तीन करोड रुपैयाँ बराबरको उत्पादन हुन्छ । कार्कीटारको कुल जमिनमध्ये ७५ प्रतिशतमा तरकारी खेती हुन्छ ।
यहाँका किसानलाई थप व्यवसायिकतामा ल्याउन वल्र्ड भिजन ईन्टरनेसनल नेपालको आर्थिक तथा सामुदायिक विकास तथा वातावरण संरक्षण मञ्च ९सीडीईसीएफ०को प्राविधिक सहयोग छ । संस्थाले किसानलाई सिजनअनुसारको उन्नत बीउ, बेर्ना सहयोग गर्ने गरेको सीडीईसीएफका जीविकोपार्जन अधिकृत सुलक्षण न्यौपानेले बताए ।
अहिले कार्कीटारका जमिनमा काउली, मुला र गोलभेँडा फलेका छन् । यसको सबै बीउ तथा बेर्ना वल्र्ड भिजनले उपलब्ध गराएको न्यौपानेले जानकारी दिए ।
“हामीले तरकारीमा लागेको रोग नियन्त्रणका साथै टनेलसमेत सहयोग गरेका छौं,” उनले भने, “किसानको आर्थिक अवस्थालाई मजबुत पार्न र थप व्यवसायिक बनाउने प्रयासमा सहयोग गरिएको छ ।” उनले कार्कीटारबाट गुणस्तरीय अर्गानिक तरकारी उत्पादन भएको दाबी गरेको खबर कारोबार दैनिकमा किशोर बुढाथोकीले लेखेका छन् ।
प्रकाशित मिति: २६ पुष २०७३, मंगलवार ०७:०९