नेपाल सक्रिय रूपले महादेशीय ठक्कर खाने क्षेत्रमा अवस्थित छ । त्यसैले यस हिमाली देशमा ठूलो भूकम्प जाने सम्भावना बनेको हो । भारतीय पठारको जमिनका पाप्राहरूको बनोट महासागरीय माटो र पत्रले बनेको छ । भित्री सतह तातो र चिप्लो छ । माथिल्लो आवरणको केही भाग जसलाई भूतत्व–पट्टिका (टेक्टोनिक प्लेट) भनिन्छ, यो लेदो परेको छ । त्यही भाग घस्रिने र चिप्लिने गर्दा भूकम्प पैदा हुन्छ । ती भूतत्व–पट्टिकाहरू पृथ्वीको भित्री भागको गतिशीलताका कारण हलचल गर्छन् । यस हलचलले ड्याङजस्तो परेको महासागरीय ढिस्को (ओसियानिक रिजेज) र महासागरीय सुरुङ भाग (ओसेयानिक टे«न्चेज) मा पट्टिकाहरू निर्माण गर्न भूमिका खेल्छ । महादेशहरू चलायमान हुन्छन् । ती चल्दा दुई महादेश चिप्लिएर नजिकिँदै जान्छन् । भित्र हुने त्यही हलचलले भूकम्प पैदा गर्ने हो ।
अहिले भारत र चीनको स्वशासित प्रदेश तिब्बत वार्षिक ५ सेमिका दरले अगाडि बढिरहेका छन्, विपरीत दिशातर्फ । यसो हुँदा पृथ्वीका पत्रहरू सरेर माथिल्लो तहमा चिरा पर्ने र चट्टानहरू धकेलिने गर्छन् । झट्ट सुन्दा यो दुई सेमि थोरैजस्तो लागे पनि धेरै हो । चीन उत्तरबाट दक्षिण र भारत दक्षिणबाट उत्तरतिर सर्दै गएको छ । दुई क्षेत्र यसरी नजिँकिदै जाँदा एक दिन जम्काभेट भएर ठोकिन्छन् । त्यही बेला भूकम्प जान्छ । ती कुनै बेला बिस्तारै ठोकिन्छन्, त कुनैबेला जोडले । यसरी एउटा निश्चित गतिको शक्तिले धक्का दिँदा एक भाग धसिन्छ त अर्को माथि उठ्छ । कहिलेकाही“ चाहिँ महादेशहरू अगाडि त बढ्छन् तर भूकम्प जाँदैन । ५० लाख वर्षपछि अहिले भारतभित्र दबिँदै गएर तिब्बती भाग माथि पर्नेछ । त्यसैले नेपालको हिमाली भागलगायत तिब्बती क्षेत्र अग्लिँदै गएको हो ।
भूकम्प नगई डाँडाकाँडा र पहाड पर्वत बन्दैनन् । त्यसैले, भूकम्प जानु जरुरी छ । प्रश्न कहिले, कहाँ, कत्रो जान्छ र कति क्षति पुर्याउँछन् भन्ने हो । हिमाल र पहाड बन्ने अर्को कारण ज्वालामुखी पनि हो । तर, नेपालमा ज्वालामुखीको समस्या भने अहिलेका लागि छैन ।
चिनियाँ भूभाग अर्थात् उत्तरी भाग माथि चढ्ने हुनाले हिमाल पनि चुलिँदै जान्छन् । भारत र तिब्बतका बीचमा भइरहेको यो सर्ने प्रक्रिया सबैभन्दा छिटो भइरहेको छ । फ्रान्सको पनि हिमाली (आल्पस) क्षेत्रमा भूकम्प नगएको होइन । अहिलेचाहिँ रोकिएको छ त्यस क्षेत्रमा । जान त भूकम्प महासागरभित्र पनि जान्छन् । जापान, इन्डोनेसिया र अमेरिकाको प्रशान्त महासागरवरिपरिको पानीमुनि त्यस्तो भइरहेको छ । पानीमुनि गएको भूकम्प हामी त्यति थाहा पाउँदैनौँ र त्यसले त्यति क्षति पनि गर्दैन ।
महादेश र पठार तुरुन्तै ठोक्किने होइनन् । विस्तारै सर्दै गएर लाखौँ वर्षको समय लाग्छ ठोक्किन । भारत त पहिले एसिया महादेशमै थिएन । करिब २ करोड वर्षपहिले टेथ्य भनिने समुद्रले भारतीय महाद्वीपीय–पट्टिका (कन्टिनेन्टल प्लेट) लाई युरासियाको पट्टिकाबाट छुट्याएको थियो । यसैगरी सर्दै गएर पछि मात्रै एसिया महादेशमा जोडिन आइपुगेको हो भारत ।
नेपालमा ठूला भूकम्प
विसं १२१८ असार शुक्ल तृतीया सोमबार ७.७ रेक्टरस्केल
विसं १३१६ मा
विसं १४६५ मा
विसं १८२४ असार १
विसं १८६७ जेठ १०
विसं १८८० यमपञ्चकका दिन
विसं १८९० भदौ १२ गते सोमबार तथा विसं १८९० कै असोजमा अर्को ठूलो भूकम्प
विसं १८९१ असार र असोजमा दुई ठूला भूकम्प ।
१९९० माघ २ गतेको ८.४ रेक्टरस्केल
२०३७ मा बझाङमा केन्द्रविन्दु भई आएको ६.४ रेक्टरस्केल
२०४५ भदौ ५ गते बिहान
२०६८ असोज १ गते सिक्किम केन्द्रविन्दुको ६.९ रेक्टरको भूकम्प
२०७२ वैशाख १२ गते ७.८ रेक्टरको भूकम्प
पीडितका लागि बनेका कार्यविधि तथा ऐन
भूकम्प प्रभावित घरपरिवारलाई आवासीय घर पुनर्निर्माणका लागि प्रदान गरिने पुनःकर्जा कार्यविधि, २०७२
भूकम्पपीडितका लागि काठ उत्पादन आपूर्ति र व्यवस्थापन निर्देशिका, २०७२
निजी आवास पुनर्निर्माण अनुदान वितरणसम्बन्धी कार्यविधि, २०७३
जग्गा दर्ता गर्नेसम्बन्धी कार्यविधि, २०७२
निजी आवास पुनर्निर्माण प्राविधिक निरीक्षण कार्यविधि, २०७३
स्वयंसेवक परिचालनसम्बन्धी निर्देशिका, २०७३
पुनर्निर्माण सामुदायिक समितिसम्बन्धी निर्देशिका, २०७३
पुनर्निर्माण कोष व्यवस्थापन तथा सञ्चालन कार्यविधि, २०७३
तालिम सञ्चालन तथा व्यवस्थापन निर्देशिका, २०७३
पुनर्निर्माण तथा पुनःस्थापनासम्बन्धी गुनासो व्यवस्थापन कार्यविधि, २०७३
भूकम्प प्रतिरोधी घर निर्माणका डिजाइन सूची
सार्वजनिक खरिद (पहिलो संशोधन) र जग्गा दर्तासम्बन्धी कार्यविधि, २०७३
घर पुनर्निर्माणका लागि प्रदान गरिने पुनःकर्जासम्बन्धी कार्यविधि
गैरसरकारी संस्था परिचालनसम्बन्धी कार्यविधि, २०७२
राष्ट्रिय पुनर्निर्माण तथा पुनःस्थापना नीति, २०७२
भूकम्पबाट प्रभावित संरचनाको पुनर्निर्माणसम्बन्धी ऐन, २०७२
वातावरणीय प्रभाव, जग्गा प्राप्ति र सार्वजनिक खरिदसम्बन्धी कार्यविधि, २०७२
भूकम्पबाट प्रभावित संरचनाको पुनर्निर्माणसम्बन्धी नियमावली, २०७२
निजी आवास पुनर्निर्माण अनुदान वितरणसम्बन्धी कार्यविधि, २०७२
टोटल राष्ट्रिय मासिकबाट
https://www.khabarera.com/total/archives/2785
प्रकाशित मिति: १२ बैशाख २०७४, मंगलवार ०७:०९
